Кўпгина беморлар уларнинг фарқлари нимада эканлигини ва бу даволанишга қандай таъсир қилишини билмай, оригинал препаратлар ва генериклар ўртасида танловга дуч келишади. Генерикларнинг афзалликлари бўлса-да, оригинал препаратлар даволашнинг самарадорлиги ва хавфсизлигида ҳал қилувчи рол ўйнаши мумкин бўлган ноёб фазилатларга эга.
Оригинал препарати нима? Бу фармацевтика компанияси томонидан яратилган ва нолдан ишлаб чиқилган дори воситасидир. У ўзининг хавфсизлиги ва самарадорлигини исботлаш учун узоқ тадқиқот, клиник синовлар ва ишлаб чиқиш ёълидан ўтади Ҳар бир бундай оригинал препарат патент [1] билан ҳимояланган бўлиб, у вақтинча аналогларини яратиш имкониятини истисно қилади. Бу ишлаб чиқарувчига тадқиқотга сарфланган маблағларни қайтариш учун вақт беради, чунки ишлаб чиқиш жараёни 12-20 йил давом етиши ва кўп пул талаб қилиши мумкин.[2,3]
Оригинал препаратларнинг афзалликлари
1. Тўлиқ клиник тадкикотлар
Оригинал препаратлар клиник синовлар тўлиқ циклидан, шу жумладан хавфсизлик, самарадорлик, ён таъсирлар ва оптимал дозалар учун тестлардан ўтган бўлиши керак. Ушбу тадқиқотлар қатъий назорат остида ўтказилади, бу эса барча мумкин бўлган хавфларни аниқлашга ва беморлар учун максимал хавфсизликни таъминлашга ёрдам беради. Генериклар, синовдан ўтган бўлсалар ҳам, фақат биоеквивалентлик тадқиқотларидан ўтадилар, бу уларнинг оригинал препаратга ўхшашлигини тасдиқлайди [3]
2. Юқори сифат ва қатъий ишлаб чиқариш назорати
Оригинал препаратларини ишлаб чиқариш энг юқори стандартларга мувофиқ амалга оширилади ва кўплаб ишлаб чиқарувчилар ишлаб чиқаришнинг ҳар бир босқичида доимий равишда сифат назоратини амалга оширадилар. Бунга фаол моддаларнинг тозалигини текшириш, энг илғор технологиялардан фойдаланиш ва GMP (Яхши ишлаб чиқариш амалиёти) стандартларига қатъий риоя қилиш киради. Натижада, оригинал препаратлар таркиби ва таъсирида кўпроқ башорат қилинадиган ва ишончли.
3. Барқарор таркиб ва алмаштиришлар йўқ
Оригинал препаратларга қўшилган ёрдамчи моддалар еҳтиёткорлик билан танланади ва бир нечта синовдан ўтади. Улар препаратнинг барқарорлиги, ҳазм бўлиши ва фойдаланиш қулайлигини таъминлашга ёрдам беради.
Генерикларда ёрдамчи моддаларнинг таркиби ўзгариши мумкин, бу баъзида препаратнинг сўрилиш даражаси ва самарадорлигига таъсир қилади. Иккита дори, ҳатто битта ўхшаш фаол моддага эга бўлса ҳам, терапевтик таъсир ва хавфсизлик профилида фарқ қилиши мумкин, ёрдамчи моддаларнинг таркиби ва олиш усуллари оригинал дориларни ишлаб чиқарувчилар томонидан ошкор этилмаган [4, 5, 6]
Нима учун оригинал препаратлар самаралироқ?
Даволашнинг барқарорлиги ва башорат қилиниши жуда муҳим бўлган сурункали касалликларга чалинган беморлар учун оригинал препаратлар янада ишончли танловдир. Биокираолишлик ва сўрилиш тезлигидаги фарқлар, гарчи унчалик катта бўлмаса-да, юрак-қон томир, руҳий касалликлар ва эндокрин касалликлар каби баъзи касалликларни даволашда жуда муҳим бўлиши мумкин.
Оригинал препаратлар ва уларнинг беморларнинг соғлиғини сақлашдаги роли
Генериклардан фарқли ўлароқ, оригинал препаратлар нафақат тасдиқланган самарадорликни, балки беморнинг кенг кўламли тадқиқотларда синовдан ўтган айнан бир хил таркиб ва таъсирни олишига ишончини ҳам таъминлайди. Бундан ташқари, агар ножўя таъсирлар юзага келса, оригинал препаратлар мумкин бўлган салбий реакцияларнинг тўлиқ маълумотлар базасига эга.
Оригинал препаратни генерикдан қандай ажратиш мумкин?
Шифокор ёки фармацевт билан боғланинг. Шифокор қабулида, шунингдек, дорихонада мутахассислар препаратнинг ҳолатини тасдиқлашлари мумкин.
Препаратнинг фаол моддасини текширинг. Фаол модда тўғрисида маълумотга эга бўлиш, препаратнинг оригинал ёки йўқлигини аниқлашга ёрдам беради. Фаол модданинг номини кўриш учун интернетда препаратнинг савдо номини онлайн қидиринг. Ўзбекистон Дори воситалари давлат реестри веб-сайтида оригинал препаратлар ва уларнинг генериклари кўрсатилган бир-бирини алмаштирувчи дори воситалари рўйхатини топишингиз мумкин.
Евроосиё иқтисодий Иттифоқининг ягона реестридан фойдаланинг. Сайтда қидирув сатри мавжуд: у ерга дори номини киритинг ва хусусиятларда унинг асл ёки аналог эканлигини кўрасиз.
Генериклар оригинал препарат ўрнини боса оладими?
Бу саволга аниқ жавоб йўқ. Оригинал ва аналог ўртасидаги фарқ кўп жиҳатдан ишлаб чиқарувчининг виждонлилиги ва қайта ишлаб чиқарилган препаратни яратиш жараёнига ёндашувига боғлиқ. Баъзи компаниялар ишлаб чиқариш харажатларини камайтиришга ҳаракат қилмоқдалар, бу ишлаб чиқариш мамлакатини танлашга, хом ашё сифатига ва ёрдамчи моддаларнинг таркибига таъсир қилиши мумкин.
Шуни тушуниш керакки, кўплаб генериклар хавфсизлик стандартларига жавоб берса-да, уларнинг сифати ва барқарорлиги асл нусхадан бироз фарқ қилиши мумкин, айниқса, агар тежамкорлик генерикнинг таркибига таъсир қилган бўлса. Сурункали касалликлар ёки аниқ дозани талаб қиладиган шароитларни даволашда, юзага келиши мумкин бўлган хавф ва тушунмовчиликларни олдини олиш учун шифокор билан алмаштириш имкониятини муҳокама қилиш керак.
Оригинал препаратлар кўп йиллик илмий ишлар ҳамда хавфсиз ва самарали дори воситаларини яратишга қаратилган йирик инвеститсиялар натижасидир. Генериклар кўпинча арзонроқ бўлса-да, улардан фойдаланиш баъзан камроқ башорат қилиниши мумкин. Оригинал препаратни танлаб, сиз тасдиқланган самарадорликни, юқори сифатни ва кафолатланган натижаларни танлайсиз, бу айниқса соғлиқ учун муҳимдир.
- 1. Generic Drugs: Answers to Common Questions. Webmd (https://www.webmd.com/healthy-aging/generic-drugs-answers-to-common-questions) Дата обращения: 11.04.2023
- 2. What’s the difference between brand-name and generic prescription drugs? Scientific American (https://www.scientificamerican.com/article/whats-the-difference-betw-2004-12-13/) Дата обращения: 11.04.2023
- 3. Верлан Н.В., Ковальская Г.А., Жукова Д.Я., Кочкина Е.О., Солодухина О.А. качественная клиническая практика №3 2016 г
- 4. Generic medicines. Health Navigator NZ (https://www.healthnavigator.org.nz/medicines/g/generic-medicines/) Дата обращения: 11.04.2023
- 5. Жукова Д. Я., Ковальская Г. Н. Оригинальные и дженерические лекарственные средства в терапевтической практике // БМЖ. 2011. №7.
- 6. Соколов А.В., Кукес В.Г., Бунятян Н.Д., Родина Т.А., Прокофьев А.Б., Архипов В.В., Красных Л.М., Сокова Е.А. ТЕРАПЕВТИЧЕСКАЯ ЭКВИВАЛЕНТНОСТЬ, БИОЭКВИВАЛЕНТНОСТЬ И ВЗАИМОЗАМЕНЯЕМОСТЬ ЛЕКАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВ // Врач. 2015. №10.
